सत्तारुढ नेकपा एमालेमा अहिले प्रष्ट दुई लाइन छ- एउटा सत्तापक्ष, अर्को प्रतिपक्ष । पार्टीको आधिकारिक अर्थात् अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली र महासचिव ईश्वर पोखरेल सत्तापक्षका रुपमा छन् भने वरिष्ठ नेताद्वय झलनाथ खनाल र माधव कुमार नेपाल पार्टीभित्रै प्रतिपक्षको भूमिकामा छन् । 

तत्कालीन नेकपामा देखिएको विवाद साविकको एमाले र माओवादी केन्द्र ब्यूँतिएपछि माधव समूह त्यही रुपमा एमालेमा प्रवेश गर्यो । गत फागुन २३ मा सर्वोच्च अदालतले नेकपा एकीकरण खारेज गर्दै साविकका एमाले र माओवादीलाई पुनर्जीवन दिएपछि नेकपाको विवाद सर्लक्कै एमालेमा छिर्यो । 

एमाले ब्यूँतिए लगत्तै अध्यक्ष ओलीले प्रधानमन्त्रीको सरकारी निवास बालुवाटारमा केन्द्रीय कमिटी बैठक राखेर केही निर्णय गराए । जसका कारण एमालेमा फर्कन पेरिस डाँडाबाट बिदा भएर हिँडेका खनाल-नेपाल समूहका नेताहरु बालुवाटार बाहिरै रहने पक्कापक्की भयो । 

फागुन २८ गते अध्यक्ष ओलीले आफूनिकट केन्द्रीय सदस्यहरुको बैठक राखेर नेकपा रहँदा आफ्नो समूहमा लागेका माओवादी नेताहरुलाई पार्टीमा नयाँ जिम्मेवारी दिँदै आफूविरुद्ध लागेका साविकका एमाले नेताहरुको जिम्मेवारी खोस्ने निर्णय गरे । 

जसमा वरिष्ठ नेता नेपालको विदेश विभाग प्रमुखको जिम्मेवारी पनि खोसियो । एमाले संस्थापनको उक्त निर्णयसँगै पार्टीमा फेरि नेकपाकै दुई समूह ब्यूँतियो । खनाल-नेपाल समूहले ओलीले फागुन २८ को निर्णय फिर्ता नलिएसम्म पार्टी एकमत हुन नसक्ने अडान लिएपछि एमालेमा पनि नेकपाकै गुटबन्दी ब्यूँतिएको छ । 

ओलीविरुद्ध समानान्तर कमिटी

फागुन २८ को निर्णयपछि एमालेमा अध्यक्ष ओली संस्थापन समूह र खनाल-नेपाल संस्थापन इतरको कित्तामा पुगे । एमालेको बैठक भनेर ओलीले बोलाएको बैठकमा सहभागी हुनका लागि नजाने खनाल-नेपालको निर्णयसँगै बालुवाटार र खनाल-नेपाल समूहबीचको दूरी अझै बढ्यो । 

बालुवाटार र कोटेश्वरबीचको राजनीतिक दूरी बढेसँगै एमालेमा संस्थापनले पार्टीका सबै तहमा आफू अनुकुल संरचना बनाउँदै नेताहरुको पद तथा जिम्मेवारी हेरफेर गरिसकेको छ । त्यसको काउण्टरमा खनाल-नेपाल समूहले पार्टीका सबै संरचनामा समानान्तर कमिटी बनाउने निर्णय गर्यो । 

जसअनुसार खनाल-नेपाल समूहले युवा, विद्यार्थी र महिलाको केन्द्रीय स्तरमा नै समानान्तर कमिटी बनाइसकेको छ। त्यसको निरन्तरता स्वरुप उक्त समूहले ६४ भन्दा बढी जिल्लामा पनि समानान्तर समिति बनाइसकेको छ । प्रदेश इन्चार्जसहित प्रदेशका पदाधिकारी पनि खनाल नेपाल समूहले तोकिसकेको छ । 

प्रचण्डसँगको राजनीतिक लभ

अदालतले एमाले र माओवादी केन्द्र ब्यूँताएसँगै राजनीतिक रुपमा जुगलबन्दीमा रहेका तत्कालीन नेकपाका कार्यकारी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड र नेपालबीचको सहयात्रा पूर्णविराम वा कम्तिमा कमा मात्रै भएपनि लाग्न पुग्यो । जसको असर पछिल्लो समयमा नेपाल र प्रचण्डको भाषणहरूमा देखिन थालेको छ । 

पछिल्ला केही भाषणहरूमा नेपाल र प्रचण्ड दुवै नेताहरुले आफूहरुको तत्कालीन नेकपामा रहँदा लभ परेको तर अदालतले बाध्यात्मक अवस्था सिर्जना गराएर डिभोर्स गरिदिएको बताउँदै आएका छन् । प्रचण्डले सर्वोच्चको फैसला लभ परेका श्रीमान श्रीमतीको डिभोर्स गरिदिएको जस्तै भएको बताए । 

• प्रचण्डले भने-‘लभ परेको जोडीको अदालतले डिभोर्स गरिदियो, दुलहा-दुलही रुँदै आ-आफ्नो घरमा’

‘हाम्रो बडो लभ परिरहेको थियो’ भाषणका क्रममा प्रचण्डले भनेका छन्,  ‘तपाईंहरूले देख्नुभयो नि, २८ गतेको आमसभामा म कसरी बोलेँ, माधवजी कसरी बोल्नुभयो, झलनाथ जी कसरी बोल्नुभयो । लभ नपरेको भए त्यसरी बोलिने थिएन नि त । लभ परेको श्रीमान् श्रीमतीलाई अदालतले डिभोर्स गरिदिन पाउँछ ?’

लभ परिरहेकोलाई डिभोर्स गरिदिनु प्राकृतिक रुपमा पनि अन्याय भएको टिप्पणी प्रचण्डको थियो । उनले भनेका थिए, ‘अहिले दुलहा दुलही रुँदै रुँदै आआफ्नो घरमा छन् ।’

यता आइतबारको एक कार्यक्रममा माधव नेपालले पनि प्रचण्डकै आशयको भाषण गरे । फागुन २३ मा सर्वोच्च अदालतले गरेको फैसलालाई विवाह र बच्चासँग तुलना गर्दै नेता नेपालले पनि आफू अन्यायमा परेको गुनासो गरेका छन् ।  

‘केटाकेटीले प्रेम गरेर आपसी सहमतिमा बिहे गर्छन् । एक वर्षपछि छोरो जन्मिन्छ’, नेता नेपालले भने, ’तर, जन्मिसकेको त्यो छोरोलाई सर्वोच्च अदालतले फेरि आमाको गर्भमै पठाउने गरी फैसला दिएको छ। यो राजनीतिकसँगै अस्वभाविक निर्णय पनि हो ।’

• प्रचण्डपछि माधवको गुनासो : लभ परेर जन्मेको छोरोलाई सर्वोच्चले आमाकै गर्भमा पठाइदियो

संसददेखि सडकसम्म एक्लै

लामो समयसम्म नेपाली राजनीतिमा महत्वपूर्ण भूमिकामा रहेका नेता नेपाल अहिले भूमिकाविहीन जस्तै बन्न पुगेका छन् । एमालेलाई एकल र सामुहिक गरी करिब २ दशक नेतृत्व दिएका नेपाल अहिले त्यही एमालेमा भूमिकाविहीन बन्न पुगेका छन् । 

तत्कालीन नेकपामा रहँदा नेपालको लाइनमा रहेका केही प्रभावशाली नेता अहिले एमाले संस्थापन अर्थात ओलीकै समूहमा पुगिसकेका छन् । नेपालसँगै रहेका नेताहरु पनि केही समय शान्त रहनुपर्नेमा बढी जोड दिइरहेका छन् । घनश्याम भुसाल, योगेश भट्टराईहरु पार्टी फुटाउन नहुनेमा दृढ छन् । 

पार्टी फुटाउन नहुने र विरोधका लागि ओलीको विरोध गर्न नहुने भन्दै नेकपामा कुनै समूहमा नलागेका लालबाबु पण्डितकै लाइनमा अहिले भुसाल र भट्टराईहरुको मत मिल्न पुगेको देखिन्छ । यता नेता नेपालको सारथी बनेका विष्णु रिजालले त ओलीप्रति केही नरम दृष्टि राख्न सुरु गरिसकेका छन् । 

अब माधव नेपाल पार्टीभित्रको संघर्षबाहेक सबै कुरामा एक्लो भएको परिस्थिति निर्माण हुँदै गइरहेको छ । ओलीलाई सरकारबाट हटाएर जानेमा पनि नेपालको मत एक्लिने संकेत देखिएका छन् । अब सडकमा उत्रने कुरामा पनि उनी एक्लो बन्न पुगेका छन् । 

नयाँ विकल्प के ?

वर्तमान राजनीति र नेपालको राजनीतिक लाइनलाई हेर्दा अब उनीसँग दुई विकल्प छन्, एउटा ओलीसँग एमालेमै रहेर लड्ने अथवा आफ्नो समूहमा रहेका नेताहरुलाई लिएर नयाँ पार्टी बनाएर लड्ने । तर, अहिलेका लागि दुवै विकल्प सहज भने देखिँदैन । 

पार्टी फुटाउन उनीसँग अहिलेको संविधानअनुसार ४० प्रतिशत सांसद छैनन् । एमालेभित्रै बसेर लड्नका लागि ओलीले सबै संरचना आफूअनुकुल बनाइसकेकाले फलामको चिउरा चपाउनुसरह रहेको छ । एमालेमा ओलीले महाधिवेशन नै तोकिसकेको अवस्थामा अब महाधिवेशनमा लड्नेबाहेक पार्टीको आन्तरिक संघर्षमा नेपालको भूमिका खासै देखिन्न । 

नेपालका लागि अबको सहज बाटो भनेको एमालेबाट आफू पक्षमा रहेका जति नेता लिएर अहिले बनिरहेको समानान्तर कमिटीलाई नयाँ पार्टीको रुप दिने नै हो । र आगामी चुनावसम्ममा माओवादी केन्द्रसहित अन्य बाम दलहरूसँग गठबन्धन अथवा पार्टी एकता गरेर पहिलो शक्ति बन्ने विकल्प भने नेपाल सामु खुल्ला रहेको छ ।