स-साना माटाका आकर्षक मूर्तिहरू बनाई मनाइने सामा चकेवा पर्वले मिथिलाञ्चलमा रमझम थपिएको छ । कार्तिक शुक्ल पञ्चमी अर्थात् छठको खरनाबाट सुरु भई १० दिनसम्म यो पर्व मिथिलाञ्चलकी चेलीबेटीले मनाउने गर्दछन् । 

कार्तिक शुक्ल पूर्णिमासम्म विभिन्न सुरिला गीतहरू गाएर सखी सहेलीहरुसँगै सामा चकेवा पर्व मनाइन्छ । मिथिलाञ्चल क्षेत्र धर्मले संस्कृतिको संरक्षणका लागि पहिलेदेखि नै चाडपर्वहरूको आड लिएको पाइन्छ । जीवनको आदर्श र कलात्मक पक्षहरूलाई चाडपर्वसँग गाँसेर राख्ने मैथिली समाजमा कुनै न कुनै पर्वको रमझम रहेकै हुन्छ ।

सामा चकेवामा श्रीमान् श्रीमतीको सम्बन्धमा चुगली लगाउने चारुवक्र पात्र अर्थात् चुगलाको जुगांलाई डढाउने गरिन्छ । बहिनी मिलेर आगो लगाई डढाउँदै घृणाले गीत गाउँछन् । यसका साथै आफ्नो भाइको पुरुषार्थको गीतकै माध्यमले प्रशंसा समेत गर्ने गर्दछन् ।   

कार्तिक पूर्णिमाका दिन बहिनी आफ्नो भाइलाई निमन्त्रण दिन्छन् । भाइले घुँडामा राखेर सबै मूर्ति तोड्छन् र ती मूर्तिहरूलाई जोतेको खेतमा विसर्जन गरिन्छ । बहिनीले भाइलाई चिउरा, दही, मिष्टान्न, सख्खरको भोजन गराउँछन् ।  सामा चकेवा पर्वलाई भाइ बहिनी बीचको अगाध प्रेमको प्रतीकको रूपमा लिइन्छ । पछिल्लो समय समाजमा बढ्दै गइरहेको कटुताका बीच यो पर्वले प्रेमको सन्देश दिने गरेको मैथिलीका साहित्यकार एवं सञ्चारकर्मी श्यामसुन्दर शशी बताउँछन् ।

पछिल्लो समय मिथिलाञ्चलको लोक पर्वको रूपमा रहेको सामा चकेवा पर्व लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेको छ । यस्ता लोक पर्वहरुलाई जगेर्ना गर्न सके मधेसको पर्यटन क्षेत्रको विकासमा समेत सहयोग पुग्ने भएकाले सामा चकेवा पर्वको संरक्षणतर्फ राज्यले समेत चासो देखाउनु आवश्यक रहेको शशीले बताए । 

पद्म पुराणमा उल्लेख भएअनुसार सामाचकेवा पर्व मनाउनुको पछाडि एउटा छुट्टै कथा समेत रहेको छ । श्यामा र वृन्दावनका एक कुमार चारुवक्य मायाको बन्धनमा बाँधिएका हुन्छन् । राज्यका महासामन्त चुडक पनि श्यामालाई प्रेम गर्दछन् । तर श्यामाले अस्वीकार गरिदिँदा चुडकले कृष्णलाई श्यामाको सतित्व सम्बन्धमा झुटा कुराहरू सुनाइदिन्छ ।

कृष्णले आफ्नी छोरी श्यामाको सतीत्वमाथि सङ्का गरी चरी बन्ने श्राप दिन्छन् । चारुवक्य श्यामाको विरह व्यथाले महादेवको तपस्या गरेर चकेवा बन्न पुग्छ र दुवै प्रेमी चकेवा चकेवीको रूपमा वृन्दावनमा बस्न थाल्दछन् । 

यस घटनाको समयमा राज्य भ्रमणमा निस्केका कृष्णका छोरा साम्व फर्केर राजधानी आएपछि यी सबै कुरा सुनेर बाबुसँग क्षुब्ध भई बहिनी श्यामा र चारुवाक्यलाई पुनः मनुष्य बनाउन वृन्दावन गई तपस्या गर्न थाल्छन् । श्यामाले चरी बन्ने श्राप पाएपछि चुडकको नाम फेरेर चुगला राखी दिनुका साथै सबैले चुगलाको मुख झोस्ने छन् भनी दिएको श्रापबाट रिसाएर चुडकले वृन्दावन मै आगो लगाइदिन्छ । 

आगो लगाएकै बेला वृन्दावनमा भयानक आँधीसँगै पानी पर्न थाल्छ । आँधीका कारण एउटा रुख ढल्दा चूडक किचिएर मर्छ । त्यसपछि भगवान् विष्णु साम्वाप्रति खुशी भई श्यामा र चारुवक्यलाई पुनः मनुष्य बनाइदिन्छन् । यसरी सोही दिनदेखि सामा चकेवाको पर्व प्रचलित भएको मान्यता रही आएको छ ।